Čovek koji je pucao na nemačku podmornicu

Iako je vojevao u šest ratova, protiv Turske, Bugarske, Austrougarske i Nemačke, general Ilija Gojković, komandant Moravske divizije, imao je najvažniju bitku u Sredozemnom moru, nedaleko od Sicilije.

Posle povlačenja preko Albanije i dolaska na Krf, Gojković je teško oboleo i prebačen je na lečenje u Francusku, objašnjava potpukovnik Slobodan Đukić, istoričar i profesor na Vojnoj akademiji, u emisiji „Dozvolite...".

U Francuskoj, general Gojković se oporavio. Ukrcavši se na saveznički brod, sa još ranjenika koji su bili na oporavku, zaplovio je put Soluna, kako bi se vratio na front.

Februara 1917. godine u blizini Sicilije brod je potopila nemačka podmornica i poslala čamce za spasavanje.

„General Gojković je bio među preživelima, ali je odbio poziv komandanta nemačke podmornice da se preda. Izvadio je pištolj i otvorio vatru na podmornicu. Nemci su nekoliko trenutaka zbunjeno posmatrali ovaj čin, a zatim uzvratili paljbom i usmrtili generala, koji je i sahranjen u vodama Sredozemnog mora", objašnjava profesor Slobodan Đukić, koji je istraživao lik i delo generala Ilije Gojkovića.

Strog i hrabar vojskovođa

Đukić ukazuje i na to da, iako ga ponekad ostavi na margini, istorija generala Iliju Gojkovića pamti kao strogog, uticajnog i pre svega hrabrog vojskovođu.

„U vojsku je stupio dobrovoljno, kao šesnaestogodišnjak sa završena dva razreda realne gimnazije i postupno je napredovao. Godine 1876. unapređen je u čin potporučnika. U srpsko-turskom ratu 1877-1878. komandovao je bataljonom", objašava Đukić.

Gojković je napredovao postupno, od redova do generala. Propisi srpske vojske u to vreme dozvoljavali su dobijanje oficirskog čina bez završenih vojnih škola.

Jedini srpski general u balkanskim ratovima i Velikom ratu koji nije završio vojne škole bio je general Ilija Gojković. U čin generala unapredio ga je kralj Milan Obrenović, što Gojkoviću jedno vreme nije išlo na ruku.

„Kralj Aleksandar, oženivši se Dragom Mašin, raspušta sve komandante vojske kralja Milana, pa tako i Iliju Gojkovića, ali se posle Majskog prevrata njegovo vojno napredovanje nastavlja", dodaje profesor Đukić, koji je inače istraživao lik i delo srpskog generala.

Ministar vojni

General Gojković je u vladi Nikole Pašića 1910. godine postao ministar vojni, a u osvit balkanskih ratova komandant Moravske divizije prvog poziva.

U Kumanovskoj bici general Ilija Gojković komanduje desnim krilom srpske vojske, a u bici kod Bitolja sa Moravskom divizijom drugog poziva zauzima Oblakovski vis, primoravši turski garnizon na povlačenje.

Moravska divizija prvog poziva ističe se i u Bregalničkoj bici, u Drugom balkanskom ratu.

Gojković je sa svojom Moravskom divizijom nastavio vojevanje u Velikom ratu, a njegovi vojnici u Cerskoj bici zauzimaju vrh Iverka, pa austrougarske snage bivaju primorane na povlačenje. Na Drini je neprijatelj zadržavan i nije mu dozvoljavano da lako prodre na srpsku teritoriju.

Tokom Kolubarske bitke, Moravska divizija je na tim položajima imala 4.000 poginulih, ranjenih i nestalih, što je trećina ukupnog sastava divizije.

I privatni život generala Gojkovića privlači pažnju. Imao je petoricu sinova i četiri kćeri, a poznato je da njegov najstariji sin Vojislav, kao pripadnik organizacije „Crna ruka", biva osuđen u Solunskom procesu.

Danas se generala Gojkovića sećamo prilikom obeležavanja godišnjice formiranja slavnog Gvozdenog puka, koji se nalazio u sastavu Moravske divizije prvog poziva, kojom je naš general komandovao.

Takmičenje u daljinskom jahanju na Ljubičevskim konjičkim igrama nosi njegovo ime, a ulica generala Ilije Gojkovića postoji u Nišu, Paraćinu i Požarevcu.

Piše Jelena Sević