Zbližavanje Vijetnama i SAD usmereno protiv Kine?

Predsednik SAD Barak Obama, koji se nalazi u trodnevnoj zvaničnoj poseti Vijetnamu, objavio je u obraćanju medijima, u prestonici Hanoju, da će njegova zemlja ukinuti zabranu na izvoz vojne opreme Vijetnamu koja je bila na snazi punih 50 godina, što bi toj zemlji od preko 90 miliona stanovnika u jugoistočnoj Aziji trebalo da omogući da se opremi modernim američkim oružjem ako to želi.

Obama je i izjavio da su dve zemlje ujedinjene u svom gledanju na regionalni red u Južnom kineskom moru, kada su u pitanju slobodna plovidba i trgovina, što, kao i samo podizanje embarga na izvoz američkog oružja Hanoju, predstavlja poruku Pekingu o tome da su Vijetnam i SAD spremni da prevaziđu dugogodišnji istorijski animozitet kako bi se zajednički suprotstavili projekciji kineske moći na Južno kinesko more.

Predsednik Obama i njegov domaćin, vijetnamski predsednik Tran Dai Kvang, potpisali su niz sporazuma u oblasti trgovine, naučne i obrazovne saradnje.

Ekonomski ugovori potpisani tokom Obaminog boravka u Hanoju vredni su 16 milijardi dolara, od čega najveći deo, čak 11 milijardi, otpada na porudžbinu 100 aviona tipa "737" američkog proizvođača "Boing", koje će u narednih nekoliko godina u upotrebu uvesti domaći lou kost prevoznik "Vijet-džet". Velike poslove obezbedile su i američke kompanije "Prat i Vitni" i "Dženeral elektrik".

Obim trgovine između nekada zakletih neprijatelja porasla je više od 100 puta u poslednje dve decenije, izjavio je predsednik Obama.

Američki lider rekao je i da će dve zemlje nastaviti pregovore o uključivanju Vijetnama u Transpacifičko partnerstvo (TPP), ugovor o slobodnoj trgovini između zemalja na obodu Tihog okeana koji za cilj ima unapređenje trgovine i podsticanje ekonomskog rasta kroz drastično smanjivanje tarifa i kvota na uvoz.

Taj multilateralni sporazum praktično će ojačati američki ekonomski i politički uticaj u regionu Azija–Pacifik, jer u njega, uprkos svom geografskom položaju, nisu uključene Kina i Rusija, pa su SAD ubedljivo najmoćnija ekonomija potpisnica tog sporazuma. 

Pored navedenog, pregovarački timovi sa dva predsednika na čelu postigli su i dogovor o otvaranju američkog univerziteta u Vijetnamu, upućivanju američkih volontera koji će vijetnamsko stanovništvo podučavati engleskom jeziku i o daljim viznim olakšicama za američke državljane. 

Dogovoren je i nastavak saradnje u traganju za nestalima tokom rata u Vijetnamu, kao i uklanjanju neeksplodiranih ubojnih sredstava i otrovnih supstanci dioksina koji izazivaju genetske poremećaje ploda, a koji potiču od upotrebe defolijanta "agenta oranž", koji je američko vazduhoplovstvo bacalo tokom rata kako bi ogolilo džungle i isteralo na čistac vijetnamske borce.

Zbližavanje SAD i Vijetnama u proteklih desetak godina

Otvorenije političko i ekonomsko zbližavanje SAD i Vijetnama počelo je za mandata Džordža Buša mlađeg, kada je američka administracija prvi put Vijetnamcima ponudila da razmotre mogućnost stacioniranja američkih trupa u vijetnamskoj pomorskoj bazi Danang.

Predsednik Buš je posetio Hanoj krajem 2006, dok su u 2007. i 2013. godini vijetnamski predsednici posetili Vašington. Tokom te druge posete, tadašnji vijetnamski predsednik Truong Tan Sang je pozvao Obamu da pre isteka svog mandata uzvrati posetu Hanoju.

Američki bojni brodovi, kao i vojna plovila američkog saveznika Japana, odnedavno na svojim patrolama kroz Južno kinesko more, pristaju u vijetnamske pomorskoj baze. Raste i razmena na nivou građanstva, pa je prošle godine Vijetnam posetilo pola miliona američkih turista, dok je na studije u SAD otišlo 19.000 mladih Vijetnamaca.

Političko, ekonomsko i kulturno zbližavanje dve zemlje motivisano je ekonomskim i vojnim jačanjem Kine poslednjih decenija. Od dolaska predsednika Obame na kormilo države, SAD nastoje da prebace težište svojih diplomatskih, obaveštajnih, vojnih i poslovnih napora na Azijsko-pacifički region, sada već novo ekonomsko srce planete, ne bi li zadržale sopstveni i suzbile rast kineskog političkog, ekonomskog i vojnog uticaja u tom regionu.

Istovremeno, kinesko rukovodstvo nastoji da sprovede strategiju dinamičnijeg izlaska na more, koja podrazumeva jačanje mornaričkih i vazduhoplovnih snaga, uspostavljanje sopstvenih zona za identifikaciju letelica koje delom obuhvataju i međunarodne vazdušne koridore, snažnije isticanje kineskih zahteva u teritorijalnim sporovima sa drugim državama i potiskivanje američkih vojnih efektiva od sopstvenih obala dublje u Pacifik.

Nastojanje Kine da postigne te ciljeve, u Južnom kineskom moru je našlo izraz u pokušaju da se ostvari kontrola nad ogromnim morskim prostranstvom i resursima konstruisanjem veštačkih ostrva sa pristaništima i avionskim pistama i postavljanjem naftnih platformi u spornim vodama. To, međutim, ekonomski manje razvijene i vojno slabije zemlje jugoistočne Azije kao što su Vijetnam i Filipini gura u zagrljaj Sjedinjenih Američkih Država.

Loši odnosi Kine i Vijetnama

NR Kina polaže pravo na preko 70 odsto površine Južnog kineskog mora, za koje se veruje da je bogato naftom i gasom i kroz koje svake godine prođe roba vredna oko pet biliona dolara (5.000 milijardi dolara), uključujući tu i vode koje se nalaze na samo oko 250 kilometara od obale Vijetnama.

Vijetnam i Kina spore se oko suvereniteta nad Paraselskih i delom Spratli ostrva koja se nalaze u tom moru, što ima uticaja i na ekonomsku saradnju dve zemlje, pa su najveći strani investitori u Vijetnamu Južna Koreja i Japan, a ne Kina.

Vijetnam je upravo ranije ovog meseca, javili su japanski mediji, tokom razgovora premijera Ngujen Hsuan Puka i japanskog ministra inostranih poslova Fumija Kišide u Hanoju izrazio interes za kupovinu kvalitetnih japanskih patrolnih brodova za potrebe svoje obalske straže.

Taj potez smatra se pokušajem da se unaprede kapaciteti slabo opremljene vijetnamske mornarice koja je imala velikih problema da se sredinom 2014. godine suprotstavi postavljanju kineske naftne platforme, koju je u vode u blizini Paraselskih ostrva koje Vijetnam smatra svojim, u pratnji većeg broja moćnijih patrolnih čamaca doterala kineska državna kompanija za eksploataciju naftnih resursa.

Analitičari u Aziji smatraju da bi sada Vijetnam mogao da posegne za kupovinom američkih izviđačkih aviona i bespilotnih letelica kako bi ostvario bolji nadzor nad morem i u budućnosti se efikasnije suprotstavio sličnim izazovima.

Vijetnamci, uprkos tome što su tokom mnogo vekova pretrpeli veliki kulturni i civilizacijski uticaj od strane Kine i uprkos tome što nekoliko poslednjih decenija imaju ideoloških sličnosti s njom, tradicionalno doživljavaju najmnogoljudniju zemlju sveta kao svog ogorčenog neprijatelja, pod čijim okupacionim jarmom su, u više navrata, morali da provedu ukupno hiljadu godina. 

Ni u novijoj istoriji, u celini gledano, odnosi Vijetnama i Kine nisu bili dobri, uprkos privremenom savezništvu tokom otpora vijetnamskih rodoljuba zapadnim silama Francuskoj i SAD.

Naime, Vijetnam i Kina u ne tako dalekoj prošlosti sukobljavali su se i oko političkog uticaja u Kambodži, gde je Kina podržavala maoističkom ideologijom zadojeni režim Kmer Ruža, koji je verbalno i oružano provocirao Vijetnam, pa su usled toga, Kina i Vijetnam 1979. godine poveli i kratki pogranični rat.

Teritorijalni sporovi, širenje kineskih instalacija u spornim vodama, vojno trvenje u ne tako davnoj prošlosti i istorijsko nepoverenje koje Vijetnamci osećaju prema Kini razlozi su za to zašto ova država, koja je u ratu protiv američkih okupatora izgubila preko milion ljudi, sada traži način da se odupre rastućoj kineskoj moći kroz ekonomsko, pa čini se i vojno zbližavanje s Vašingtonom. Zato se ne treba čuditi ako se u sastavu vijetnamske armije, pored opreme ruskog porekla, uskoro nađu američko i japansko oružje.