Australijske podmornice između SAD i Kine

Australijska vlada saopštila je odluku da veliki posao obnove domaće flote podmornica, vredan 50 milijardi australijskih, odnosno 39 milijardi američkih dolara, dodeli francuskom koncernu DCNS.

Po planu koji su predstavili Francuzi, izgradnja 12 specijalno prilagođenih podmornica klase "Barakuda" trebalo bi da se obavi u australijskim brodogradilištima i obezbedi otvaranje oko 2.800 novih radnih mesta.

Novi aparati trebalo bi da uđu u upotrebu početkom četvrte decenije ovog veka.

Pored francuskog proizvođača, na tenderu su učestvovale nemački "Tisen-Krup AG", koji ima višedecenijsku tradiciju u proizvodnji podvodnih oružanih platformi, i japanski koncern fabrika teške mašinske industrije "Micubiši hevi" i "Kavasaki hevi", koje poseduju vrhunsku tehnologiju za izradu podmornica, koja u nekim važnim elementima, poput ublažavanja oscilacija i apsorpcije zvuka nadmašuje i američku.

Australijski premijer Malkolm Turnbul obrazložio je odluke vlade izjavom da je francuska ponuda prihvaćena jer podrazumeva da će "australijski radnici graditi australijske podmornice od australijskog čelika".

Potez australijske vlade pod lupom diplomata i analitičara

Mada je vlada u Kanberi od samog početka jasno stavila na znanje učesnicima tendera da je za nju prioritet upošljavanje domaćih proizvodnih kapaciteta i radnika, ishod tendera ipak izaziva iznenađenje u Azijsko-pacifičkom regionu, jer postavlja nekoliko bitnih pitanja u vezi sa geopolitičkim odnosima u tom ekonomsko-politički izuzetno važnom regionu sveta, koji je već decenijama zamajac svetskog ekonomskog rasta.

Najveće od tih pitanja je u kojoj meri je Australija posvećena produbljivanju specijalnih partnerskih odnosa i, naročito, vojnih veza sa Japanom, sa kojim bi, u sklopu američke strategije opkoljavanja Kine, trebala da tehnološki i taktički blisko sarađuje u nastojanju da uspori ili onemogući prodor kineske mornarice i drugih vojnih efektiva u južni Pacifik.

Američka strategija obuzdavanja širenja kineskog vojnog prisustva i ekonomskog i političkog uticaja na Tihi okean, podrazumeva jačanje saveza između SAD, Japana, Južne Koreje, Filipina, Australije i Indije na svim nivoima, od ekonomskog do vojnog, te uključuje međusobno snabdevanje oružjem i transfer vojne tehnologije. Američki vojni stručnjaci i bivše diplomate otvoreno su podržali japansku ponudu za veliki australijski tender, koji predviđa trošak od oko 20 milijardi australijskih dolara za izgradnju i 30 milijardi za dugoročno održavanje.

Takođe, smatra se da japanske podmornice klase "sorju" predstavljaju najkvalitetnija plovila te vrste na konvencionalni pogon, jer su izuzetno tihe i stoga teške za otkrivanje, kao i zbog toga što poseduju visok stepen autonomnosti, odnosno, mogu da dugo ostanu pod vodom bez snabdevanja i odličnu tehnologiju za osmatranje, prisluškivanje i komunikaciju. Njihova prednost je i u tome što se već nekoliko godina koriste u realnim uslovima, što znači i da su proverene.

Ekonomski i politički udarac za Tokio

Zbog političkog konteksta jačanja vojnih veza među američkim saveznicima, koji bi trebalo da jedni drugima daju prioritet u trgovinskoj i tehnološkoj razmeni, i neospornog kvaliteta proizvoda japanske mašinske i elektronske industrije, proizvođači iz Zemlje izlazećeg sunca su dugo smatrani za favorite za dobijanje unosnog posla opremanja australijske mornarice novim podmornicama.

Prvi problemi, međutim, javili su se kada su japanske kompanije izrazile uzdržanost u vezi sa idejom da se podmornice grade u australijskim brodogradilištima, iznoseći zabrinutost za sigurnost tehnoloških tajni ugrađenih u njihove podmornice. Oni su kasnije promenili stav, složivši se da se radovi u većem delu izvode u Australiji, ali to očigledno nije pomoglo.

Neuspeh na tenderu ne samo što je veliki ekonomski gubitak za japanske kompanije, već je i nemali udarac za ambicije vlade u Tokiju da uključi japanske firme u međunarodno tržište naoružanja sa kojeg su one decenijama odsustvovale zbog posleratne pacifičke politike u toj dalekoistočnoj zemlji, koja je nalagala uzdržavanje od prodaje inostranstvu naoružanja i opreme koja bi se mogla iskoristiti za ofanzivne borbene sisteme.

Vlada premijera Šinzoa Abea pre dve godine izmenila je zakone i donela novo tumačenje ustava, čime je otvoren put japanskim kompanijama, koje su do sada proizvodile samo male količine naoružanja za domaće potrebe i zbog toga u proizvodnom procesu trpele velike troškove, da se slobodnije uključe u svetsku tržišnu utakmicu i tako povećaju produktivnost i otpočnu aktivniji rad na razvoju novih tehnologija, što bi sve u krajnjem trebalo da doprinese snaženju odbrambene moći Japana, koji se oseća ugrožena vojnim jačanjem Kine.

Prilikom ublažavanja regulative u vezi sa izvozom naoružanja upravo su podmornice klase "sorju" pominjanje kao japanski borbeni sistemi koji bi bili najpoželjniji za strane kupce.

Odluku australijske vlade da ugovor težak blizu 40 milijardi dolara poveri Francuzima neki analitičari vide i kao šamar višegodišnjem radu japanske vlade i premijera Abea na razvijanju specijalnih partnerskih veza sa Australijom, koje Japan smatra vrlo važnim za sopstvenu ekonomiju i bezbednost.

Australija između čekića i nakovnja

Na odluku australijske vlade, koja će se zadovoljiti dobro naoružanim ali još neproverenim francuskim podmornicama, pored domaćih ekonomskih prilika, nesumnjivo je uticala i želja da se ne kvare odnosi sa Narodnom Republikom Kinom, koja je najveći spoljnotrgovinski partner Australije i najveći kupac najvažnijih australijskih izvoznih artikala kao što su gvožđe, ugalj i druge rude, meso i drugi prehrambeni proizvodi.

Kinezi su i najveći strani konzumenti australijskih usluga, kao što su kursevi engleskog jezika, studiranje na univerzitetima i turizam.

Geopolitičko okruženje Australije sve je složenije poslednjih godina, zbog zaoštravanja suparništva između Kine i SAD u Južnom kineskom moru, nedaleko od njenih obala, koje je prisiljava na tešku igru oscilacije između vojnopolitičke realnosti i ekonomskih interesa.

Naime, Kanbera tradicionalno na svojoj teritoriji ugošćava jedinice američke vojske i u svojim lukama omogućava snabdevanje i baziranje američkih nosača aviona, ali sa druge strane ima vrlo jake ekonomske veze sa Kinom, i u nemaloj meri zavisi od potražnje iz najmnogoljudnije zemlje sveta.

Australija se tako nalazi politički i ekonomski razapeta između zahteva koji joj se postavljaju iz Vašingtona i Pekinga.

Pozitivan ekonomski efekat po domaću industriju i nastojanje da se snažne ekonomske veze sa Kinom očuvaju netaknute, odneli su prevagu nad tehnološkim kvalitetom oružja i diktatom da se jačaju veze s Japanom, bitne za američku strategiju obuzdavanja rasta kineske moći.

Odluka Kanbere, koja je u Japanu dočekana sa razočaranjem, nesumnjivo će biti prihvaćena sa odobravanjem u Pekingu, koji može smatrati da je izvojevao svojevrsnu pobedu u bici za naklonost zemalja regiona, koja je deo šireg, vrlo složenog geopolitičkog gambita za premoću Pacifiku koji igra sa SAD.