Hram Svetih Ćirila i Metodija u Belpu kraj Berna - simbol srpskog jedinstva i sloge

 Srbi počinju da se doseljavaju u Švajcarsku sredinom 19. veka, tada dolazi i Mileva Marić-Ajnštajn. Možete li nam ukratko predočiti kratak istorijat doseljavanja Srba u Švajcarsku sa osvrtom na grad Bern?

Sredinom devetnaestog veka Srbi su počeli da se doseljavaju u Švajcarsku i u Bern. Oni nisu dolazili samo da rade, nego je dolazio veliki broj studenata i studentkinja na višu školu u Bern. Kako pre, tako i za vreme Prvog svetskog rata, jedan broj Srba je studirao na Švajcarskom univerzitetu, među kojima su se neki vratili u otadžbinu i tamo obavljali visoke dužnosti. Tako na primer, u periodu od 1863. do 1914. godine u Bernu je studiralo oko 120 studenata, među kojima su bile brojne žene, jer su one u to vreme jedino u Švajcarskoj mogle da studiraju. Upravo tih godina u Bern je došla da studira Mileva Marić-Ajnštajn (1875-1948), prva žena Alberta Ajnštajna koja mu je rodila dvoje dece. Hteo bih da napomenem, da je prvi Srbin koji je došao na fakultet u Bern, bio Radoslav Radić (1857-1907). U to vreme i nešto kasnije u Švajcarsku na studije dolazi veliki broj Srba, studenata i doktoranada Srpske pravoslavne crkve, neki od njih su: Svetozar Radovanović (1906-1907), vladika Nikolaj Velimirović (1906-1908), Jordan A. Ilić, potonji episkop niški, koji je kao doktorand držao časove veronauke u Bernu. Nikako ne smemo da zaboravimo i sveštenika Nikolu Đorđevića koji je u to vreme držao i prva bogosluženja o prazniku Svetog Save u Bernu.

 Kada jedna etnička zajednica u tuđini postane dovoljno velika, obično traži neki centar okupljanja, koji u velikom broju slučajeva bude naša crkva. Kako je u početku bio organizovan crkveni život u Švajcarskoj?

Tu ćemo se vratiti na period nakon Drugog svetskog rata, kada je broj Srba u Švajcarskoj i Bernu drastično porastao, a veliki broj su činili politički emigranti. Godine 1947. u Bern dolazi jedan broj obrazovanih emigranata, kao što su profesori, teolozi, učitelji i veroučitelji, od kojih bih izdvojio: Borka Borčića, Predislava Kuburovića, Petra Radoša, Mihaila Tošovića i Jovana Bratića. Istoričar Stanimir Spasović u „Istoriji Srpske pravoslavne crkve u Zapadnoj Evropi" citirajući gospodina Petkovića, navodi da se na ovim teritorijama nalazilo mnogo Srba i da je bilo preko potrebno postojanje jedne crkvene organizacije. U prilog tome je išlo i stalno povećavanje broja Srba u Švajcarskoj, te je tako pored ratnih emigranata, šezdesetih godina prošlog veka, došao i veliki broj visokoobrazovanih stručnjaka: doktora i medicinskih radnika, a od 1964. godine počeli su da dolaze sezonski radnici, takozvani gastarbajteri, u Bern. Mnogi su se vratili u maticu, ali je dosta njih ostalo. Godine 1968. na molbu vernika i inicijativnog odbora iz Berna i okoline, a po blagoslovu Njegove svetosti patrijarha srpskog gospodina Germana i episkopa zapadnoevropskog gospodina Lavrentija, 1969. godine osnovana je Srpska pravoslavna crkva u Švajcarskoj sa sedištem u Bernu.

 S obzirom na to da je naša crkva osnovana u Bernu, da li to znači da Crkvena opština Bern ima određene nadležnosti u odnosu na ostale crkvene opštine u Švajcarskoj?

Začeci crkvenog života počinju u Bernu, gde je naša crkva u Švajcarskoj i osnovana. Tada je bila jedna crkvena opština koja je obuhvatala celu Švajcarsku. Kasnije, devedesetih godina prošlog veka, dolazi do nastajanja novih crkvenih opština, u Cirihu, Bazelu, Bernu i Sankt Galenu. Crkvena opština Bern nema nikavih nadležnosti u odnosu na ostale crkvene opštine u Švajcarskoj. Ono što je važno je da su sve ravnopravne i organizovane shodno švajcarskom zakonu kao Udruženje građana „Verein". Ja kao arhijerejski namesnik za Švajcarsku, obavljam dužnost koja je vezana za administrativni život Srpske pravoslavne crkve u Švajcarskoj.

 Hram Svetih Ćirila i Metodija u Belpu kraj Berna je prvi pravoslavni hram izgrađen od temelja do krova na teritoriji Švajcarske. Kako su tekli radovi od osveštavanja zemljišta, preko podizanja temelja i na kraju do oslikavanja crkve?

Trebalo je da prođe dosta vremena da u Švajcarsku dođe svešteno lice, koje se borilo da ideju i želju naroda, povodom izgradnje jednog reprezentativnog hrama, pretvori u realnost. Bilo je i ranije, osamdesetih godina prošlog veka, pokušaja da se izgradi hram, ali nažalost do realizacije projekta nije došlo. Izgradnji prve naše crkve u Švajcarskoj pristupalo se dosta obazrivo i polako. Kada su se stekli svi uslovi, Crkvena opština u Bernu je 2006. godine potpisala predugovor o kupovini zemljišta za izgradnju crkve u Belpu pored Berna. Nakon podnošenja dozvole za izgradnju hrama, bilo je, shodno vrednostima demokratskog švajcarskog društva, uloženo par prigovora, ali je uprkos tome, opština Belp odobrila naš zahtev za izgradnju. Prilikom dobijanja dozvole za izgradnju crkve u srpsko-vizantijskom stilu, 2007. godine, kupljena je i osvećena zemlja za izgradnju bogomolje. Svi uslovi su bili ispunjeni i 01. maja 2008. godine osvećeni su temelji crkve u Belpu. Hram je bio osposobljen za bogoslužbenu upotrebu 31. maja 2009. godine. Njegovo visokopreosveštenstvo blaženopočivši mitropolit Amfilohije, uz prisustvo nadležnog tadašnjeg episkopa Konstantina, izvršio je obred malog osvećenja hrama. Oslikavanje hrama je završeno u avgustu 2013. godine. Njegova svetost blaženopočivši patrijarh srpski gospodin Irinej, uz prisustvo nadležnog episkopa gospodina Andreja, kao i episkopa iz drugih pomesnih crkava, izvršio je obred velikog osvećenja hrama 02. septembra 2018. godine.

 Veliki trud je uložen u sam proces podizanja ovakve svetinje u tuđini. Da li ste nailazili na prepreke u čitavom tom procesu, od administrativnih, preko tekućih koje se tiču gradnje, pa sve do finansijskih?

Bilo je dosta teškoća u vezi sa dobijanjem građevinske dozvole za izgradnju, ali je opština Belp odbila sve prigovore koji su bili uloženi i izdala dozvolu za izgradnju našeg hrama. Želja naših vernika za izgradnjom hrama bila je jaka, tako da je veliki broj donatora i vernika pomagao izgradnju kako finansijski, tako i dobrovoljnim radom. Takođe, Crkvena opština je bila prinuđena da koristi i sredstva hipotekarnog kredita. I pored svih teškoća tokom izgradnje, slobodan sam reći da je to jedan od jako lepih delova moga života, jer se gradio sveti hram, koji će ostati vekovima kao uspomena na našu generaciju i dokaz našeg srpskog jedinstva i sloge.

 U sklopu crkve nalaze se i dodatne prostorije u kojima mogu da se organizuju razni događaji. Tada veliko učešće uzimaju članice Kola srpskih sestara. Takođe, crkva veliku pažnju posvećuje omladini, ali i starijim parohijanima zbog kojih je 2007. godine osnovana socijalna služba u okviru crkve. Možete li nam nešto više reći o tome?

U životu i radu naše Crkvene opštine u Bernu važnu ulogu imaju i članice Kola srpskih sestara. Kolo srpskih sestara osnovano je 2005. godine. Vredne članice su uvek spremne da pomognu svaku crkvenu i narodnu akciju za napredak i očuvanje verskog života starih i mladih pokolenja. Što se tiče starijih, kao što ste rekli, 2007. godine, pri Crkvenoj opštini u Bernu osnovana je socijalna služba. Naša služba radi zajedno sa predstavnicima švajcarskih organizacija u gradu Bernu, gde našu socijalnu službu predstavlja protinica dr teologije Ađena Marković. Crkvena opština u saradnji sa članicama Kola srpskih sestara i omladinom Svetog vladike Nikolaja učestvuje u socijalnim i humanitarnim aktivnostima. U više navrata prosleđivano je u otadžbinu, bolnicama, manastirima i drugim udruženjima, nekoliko velikih pošiljki medicinske robe i druge materijalne pomoći.

 Kako je koncipiran rad veronauke u Švajcarskoj? Da li je organizovan samo u okviru Dopunske škole na srpskom jeziku pod pokroviteljstvom Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije ili postoji i samostalni program?

Veronauka se u Švajcarskoj predaje pri hramovima crkvenih opština, kao i u Srpskim dopunskim školama. U Dopunskim školama na srpskom jeziku se u okviru nastave održavaju i časovi veronauke, a veroučitelji su angažovani od strane crkvenih opština, koje preuzimaju sve troškove, shodno švajcarskom zakonu o radnom odnosu.

 Kakav je odnos Srpske pravoslavne crkve sa ostalim crkvama i verskim zajednicama koje deluju u Švajcarskoj? Ovde naročito mislimo na crkve poput katoličke i protestantske.

Naša crkva u Švajcarskoj je od samog početka bila u dobrim odnosima sa švajcarskim državnim crkvama: rimokatoličkom, reformatorskom i starokatoličkom. Veliki broj naših studenata studirao je na Starokatoličkom fakultetu u Bernu, i oni su kasnije postali profesori Teološkog fakulteta i vladike u našoj crkvi. To su bili već pomenuti vladika Nikolaj Velimirović, dr Jordan Ilić, dr Sava Vuković i drugi. Trenutno je naša crkva član Zajednice hrišćanskih crkava na saveznom, kantonalnom, kao i na lokalnom nivou. Takođe, pojedine crkvene opštine koriste hramove državnih crkava za bogoslužbenu upotrebu. To jasno pokazuje da su naši odnosi sa državnim crkvama na visokom nivou.

 Pandemija je umnogome uticala na sve delatnosti, koje podrazumevaju prisustvo velikog broja ljudi. Na koji način je Crkvena opština u Bernu uspela da prevaziđe taj period?

Nadamo se i molimo Svevišnjem Gospodu da ova teška situacija i iskušenja što pre prođu. U periodu pandemije Kovid-19, Crkvena opština Bern je uvek poštovala sve mere saveznih i kantonalnih institucija. Pokušavali smo da izađemo u susret našim vernicima, kako bi i njihove duhovne potrebe bile zadovoljene, iako je neretko broj vernika na svetim bogosluženjima bio ograničen. Organizovali smo više bogosluženja u jednom danu, dok je hram bio češće otvoren, tako da su vernici mogli stalno da dolaze i da se mole Gospodu.

 Nedavno je obeležena hramovna slava, Sveti Ćirilo i Metodije, pod merama koje su važile do 31. maja 2021. godine. Sada, sa promenjenim merama, da li se planiraju neke druge aktivnosti u crkvi, poput onih na koje smo navikli pre pandemije?

Kao što vam je poznato, broj prisutnih u javnim zatvorenim prostorijama je od 31. maja povećan na sto osoba. S obzirom na novonastalu situaciju, socijalna služba planira predavanje za odrasle na temu zdravlja, naravno uz poštovanje svih propisanih mera. Takođe, predviđen je u junu skup i druženje omladine u prirodi, sa ciljem da se izađe u susret duhovnim pitanjima i potrebama naših mladih. Za decu školskog uzrasta predviđen je program povodom praznika Vidovdana. Na jesen su planirane i druge aktivnosti, ali povodom toga moramo da sačekamo da li će trenutna situacija sa pandemijom omogućiti realizovanje naših planova.