Završena restauracija vrednih sentandrejskih knjiga

Saradnja Srpskog crkvenog muzeja u Sentandreji sa Restauratorskom radionicom Biblioteke Matice srpske počela je još 2008. godine, kada je, između ostalog, urađena restauracija i čuvenog Oktoiha prvoglasnika iz 1493/1494. godine. Pomenuta bogoslužbena knjiga prva je ćirilična knjiga na slovenskom jugu, jedna od najviše korišćenih u Srpskoj pravoslavnoj crkvi, a izašla je u Crnojevića štampariji pod svodovima Cetinjskog manastira.

Oktoih prvoglasnik ima 269 listova (538 strana), štampan je na papiru u dve boje (crvena i crna), u stilu je renesanse i ukrašen inicijalima i zastavicama. Štampanje i ukrašavanje uradilo je sedam monaha pod budnim okom jeromonaha Makarija, u Obodskoj štampariji. Ova štamparija poznata je kao Štamparija Crnojevića i kao prva južnoslovenska ćirilična štamparija, a Oktoih prvoglasnik je prva knjiga koja je u njoj odštampana. Na njoj je rađeno godinu dana, a upisano je da je završena 4. januara 1494. Do danas je sačuvano desetak primeraka ovog izdanja, a jedan od njih vlasništvo je Muzeja Eparhije budimske u Mađarskoj.

Pored Oktoiha, 2019. godine restaurisane su još tri stare bogoslužbene knjige, a prošle, 2020. godine, u Novom Sadu kompletno su obnovljene još četiri iz zbirke starih štampanih knjiga. Jedan primerak Sabornika (koji je štampan u Veneciji 1538. godine, u radionici Božidara Vukovića), jedan Psaltir, izdanje Bartolomea Ginamija iz 1638. godine i Psaltir iz radionice Vikentija Vukovića iz 1546. godine. Oba psaltira su štampana, takođe, u Veneciji, dok je četvrta restaurisana knjiga - Četvorojevanđelje, iz 1552. godine vezana za radionicu Trojana Gundulića i štampara jeromonaha Mardarija iz Beograda. Sve ove bogoslužbene knjige, korišćene vekovima, sada su dobile nove korice i obnovljeni su svi oštećeni listovi.

Posle Rukopisnog fonda, najznačajniji knjižni fond u Muzeju Eparhije budimske je zbirka starih štampanih knjiga - koja broji 36 dragocenih izdanja. Pre nekoliko godina sve ove knjige su pregledane, urađena je restauratorska ekspertiza, napravljena je projektna dokumentacija i utvrđena dinamika restauratorskih radova na njima.

Tokom prošle i ove godine već je obnovljeno ukupno osam starih unikatnih bogoslužbenih knjiga iz ovog fonda. Pošto nisu sva izdanja iz ovog fonda u lošem stanju (ima knjiga koje zahtevaju samo manju korekciju), postoji realna mogućnost da se skrati dinamika ugovorenih radova na restauraciji, i da se u jednoj kalendarskoj godini (verovatno) obnovi i osam do deset izdanja.

Pomoć stručnjaka Biblioteke Matice srpske Muzeju Eparhije budimske znači ogromnu podršku, a da bi predstavila raskoš restaurisanih izdanja, ova sentandrejska muzejska ustanova planira da priredi jednu izložbu u sklopu koje će se prezentovati obnovljeni primerci starih bogoslužbenih knjiga.

Nema sumnje da će postavka privući veliki broj zainteresovanih ljubitelja starina, ali u realizaciji priredbe reč ima i pandemija (koronovirusa), koja uprkos pooštrenim zaštitnim merama i poodmakloj vakcinaciji u Mađarskoj - i dalje onemogućava održavanje kulturnih manifestacija.