Tri faze obnove srpskog groblja u slovačkoj Trnavi

Udruženje Srba u Slovačkoj i njegov predsednik Stane Ribič, nakon završetka obnove srpskog vojnog groblja u Velikom Međeru 7. aprila ove godine (gde je montirano 56 mermernih ploča sa imenima 5153 srpskih zarobljenika iz Prvog svetskog rata koji su od posledica mučenja i bolesti umrli u tom logoru) nastavili su sa daljom revitalizacijom sakralno vrlo vrednih (a zaboravljenih i zapuštenih) spomenika srpske kulture u Slovačkoj.

Od paroha pravoslavne crkvene opštine u Trnavi, jereja Miroslava Krutskog, dobili su blagoslov da obnove i pravoslavno srpsko groblje u tom gradu. Ono se nalazi u delu evangelističkog groblja i nepravilnog četvrtastog oblika je (dimenzija 21,1 x 19,25 x 19,25 x 17,35 metra).

I ako je SPC u Trnavi (najsevernijem gradu u koji su se Srbi iz Velike seobe 1690. naselili i imali svoju komunu) izgrađena 1731. godine, rukovodstvo ovog slovačkog grada tek 56 godina kasnije (1787) Srbima je dodelilo parcele za formiranje Pravoslavnog groblja (do tada su sahranjivani na nekom od preostalih pet grobalja drugih verskih zajednica).

Na ovom srpskom groblju ukupno je bilo pokopano 18 osoba, a do danas su sačuvana samo tri spomenika (prilično ruinirana) sa identitetima umrlih Srba - Tomo Sedramac (1865 -1944), Dušan Adrian Golovčanski (08. 09. 1941 - 01. 10. 1941) i Teodora Parajkova (25. 12. 1896 - 25. 05. 1956). Donedavno je postojao još jedan spomenik porodice inženjera Mihala Kiričenka koji je, nažalost, ukraden.

Udruženje slovačkih Srba projekat revitalizacije ove „večne kuće" srpskih pravoslavnih sunarodnika u Trnavi, planiralo je kroz tri faze. Prva, ograđivanje groblja, završena je nedavno (prethodno je pokošena trava i zemljište mašinski izravnano). Postavljena je ograda crne boje, metalna, i svaki njen segment ima zavaren pravoslavni krst (svi krstovi ofarbani su u zlatnu boju). Na ulaz u groblje (koje se nalazi na severnoj strani) nije napravljena kapija, već je ostavljen prostor za mimohod širine dva metra. Radove (kao i u Srpskom memorijalnom kompleksu u Velikom Međeru) izvela je slovačka firma „AM - Montaže sro", uz volontiranje pet narodnosnih aktivista iz Udruženja Srba - Staniše Kovačevića, Mihala Markusika, Predraga Cvetkovića, Dejana Vučića i Staneta Ribiča.

U Drugoj fazi radova, koja upravo treba da startuje (vreme početka moraće se prilagoditi novonastaloj epidemiološkoj situaciji uzrokovanoj korona virusom), planirano je - raspalcelisanje grobnih mesta (kojih će umesto 18 ubuduće biti 30) i betoniranje staza.

U Trećoj etapi, predviđeno je montiranje drvenog krsta (visokog četiri metra!). Finansijska sredstva za njegovu izradu dali su verujući pravoslavci (oni će ga dobrovoljnim radom i montirati), a izradio ga je otac Jan Kost. Njegovo postavljanje planirano je do kraja ove, 2020. godine, a tačan termin biće dogovoren sa njegovim preosveštenstvom, Mitropolitom čeških zemalja i Slovačke - Rastislavom!

Posle sedam decenija niče i srpski hram

Udruženje Srba u Slovačkoj, uz Pravoslavnu crkvu čeških zemalja i Slovačke (koja okuplja 55.000 vernika), počeli su rad i na projektu obnove i izgradnje srpskog hrama Svete Trojice u Trnavi! Pored želje da se sačuva srpska crkvena tradicija, motiv je i činjenica da je pravoslavna verska zajednica u Slovačkoj danas crkva sa najbržim rastom broja vernika. Posao oživljavanja hrama Svete Trojice poveren je jereju Miroslavu Krutskom, koji je već uradio nacrt stare crkve koji treba da posluži za izgradnju novog hrama na njenim temeljima, starim skoro četiri veka.

Projekat nove srpske crkve predviđa da se hram Svete Trojice produži za dva metra, da se podignu zvonik (ranija kapela ga nije imala tako da se vreme bogosluženja nije javno oglašavalo), kao i krst (prethodni metalni krst stajao je na krovu).

Finansijska projekcija izgradnje (čiji će prvi građevinski poslovi, volonterskog tipa, krenuti u 2021. godini) još nije regulisana jer će se etapno raditi, a pre toga mora se skenirati temelj i utvrditi statička sigurnost hrama. Biće ovde dosta angažovanosti, za pojedine faze radova konkurisaće se za novac kod fondova EU, a da je i matica Srbija zainteresovana da se hram SPC u Trnavi uvede kao spomenik od izuzetnog značaja za srpsku kulturu govori i nedavna poseta ovom gradu i Udruženju Srba u Slovačkoj - Zorana Vape, direktora Pokrajinskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture Vojvodine.

Na vratima zdanja gde se nekada nalazila Srpska pravoslavna crkva u Štefanekovoj ulici 10 (u najužem centru Trnave) 27. aprila 2015. godine postavljena je spomen ploča koju je otkrila Anica Žujić - Ribič, predsednica Srpskog kulturno informativnog centra. Na slovačkom i srpskom jeziku ispisano je: „Početkom 18. veka Srbi su ovde izgradili pravoslavnu crkvu u kojoj su se održavale bogoslužbe do polovine 20. veka".