Srpska vojnička groblja - nemi svedoci naše istorije

Organizatori izložbe su Udruženje za negovanje i čuvanje srpske baštine „Kajmakčalan" i Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, a autor izložbe je Dragan Vasić.

Brigu o srpskim vojničkim grobljima u početku je vodilo Udruženje potomaka ratnika i planinari „Kopaonika" iz Beograda. Kada dolazi do „zamora" tih organizacija aktivnost nastavlja Udruženje „Kajmakčalan" iz Beograda čiji se članovi okupljaju oko te ideje i organizuju sa širim programom i misijom.

Osvajanjem Kajmakčalana 1916. godine, oslobođen je prostor koji ima oblik nepravilnog pravouglog trougla. Od Banjice (danas Keli u Grčkoj) do Raštana dužina linije je oko 52 km a druga dužina je oko 40 km. To je 2 površina oko 1600 km. Na ovom prostoru u svakom selu postoji ili je postojalo groblje srpskih ratnika.

Prostor od 160 km je groblje. Groblje jedne Armije. Pisana istorija kaže da je Treća armija rasformirana. A to nije tačno. Još uvek je tu na bojištu. Počivaju tu kao nemi svedoci najslavnijeg dela naše istorije.

„Svake godine mi dođemo u Skočivir, formiramo svoju bazu u manastirskom konaku i odatle odlazimo na svakodnevno uređenje grobalja. Svake godine otkrijemo i neko novo groblje izgubljeno u tom beskraju šuma i neprohodnih terena. Očistimo korov, šiblje a i veće drveće iz prostora gde su sahranjeni naši junaci. Označimo puteve da i drugi mogu da dođu do tih lokacija. Bar da posete i odaju počast", kažu iz Udruženja „Kajmakčalan".

Za vreme Velikog rata u selu Dobroveni, opština Novaci, u Makedoniji postojala je vojna pošta Srpske vojske. Prilikom nemačkog bombardovanja, 29. novembra 1916, izginula je skoro cela posada. Posle rata njihovi preživeli drugovi podigli su im spomenik na tom mestu.

„Došli smo do fotografije tog obeležja i počeli smo da tragamo. Nakon kontakta sa meštanima saznali smo gde je bio i dalje je išlo lakše. Pronašli smo spomenik u jednoj njivi, jedva da se nazirao u zemlji. Kada smo pročitali tekst shvatili smo da su uglavnom sahranjeni u jednom od dva Srpska vojnička groblja u tom selu. Više nije bilo dileme gde da ga premestimo jer nije dolazilo u obzir da ostane na mestu gde je bio jer bi ponovo bio srušen", kažu iz Udruženja.