Preminuo čuveni reditelj Miloš Forman

„Otišao je mirno, okružen porodicom i najbližim prijateljima“, rekla je njegova supruga Martina za češku agenciju ČTK.

Forman, koji je slavu stekao u Holivudu, osvajač je dva Oskara, za filmove Let iznad kukavičjeg gnezda (1975) i Amadeus (1984). Zanimljivo je da je Let iznad kukavičjeg gnezda jedan od retkih filmova koji su Oskare osvojili u svih pet glavnih kategorija.

Što se Amadeusa tiče, osim za režiju, osvojio je još sedam pozlaćenih statueta Američke akademije.

Ovaj čuveni reditelj, rođen 18. februara 1932. godine u Časlavu, u Čehoslovačkoj, kao Jan Tomaš Forman, prvo je režirao nekoliko filmova u svojoj domovini.

Međutim, kada su vojne snage Sovjetskog Saveza i Varšavskog pakta 1968. godine ušle u Prag da bi prekinule „Praško proleće“, Forman je bio u Parizu pregovarajući oko snimanja svog prvog američkog filma.

Filmski studio u kojem je radio u Pragu ga je otpustio, uz tvrdnje da bespravno boravi van zemlje, pa se Forman preselio u Njujork. Američko državljanstvo je dobio sedamdesetih godina prošlog veka.

Forman dva puta boravio u Beogradu 

„Sa radošću i divljenjem“, tim rečima Miloš Forman upisao se u knjigu utisaka kada je posetio Jugoslovensku kinoteku, krajem januara 1972. godine.

Tada je na poziv kolege i prijatelja Dušana Makavejeva prvi put boravio u Beogradu kao gost drugog izdanja Festa i to kao još svež čehoslovački emigrant koji je napustio zemlju 1968. godine i otišao u SAD. 

„Forman je strahovao za svoju bezbednost s obzirom na to da mu je dolazak na Fest bio prvi izlaz u jednu socijalističku zemlju nakon odlaska u Sjedinjene Države. Miloš Forman je dobio poziv, kao i neki drugi gosti tadašnjeg Festa, da uzme učešće u nastanku filma I Miss Sonia Henie. Uz Formana na tom filmu radili su i Tinto Bras, Pol Morisi i naš Puriša Đorđević“, istakao je Jugoslav Pantelić, direktor Jugoslovenske kinoteke.  

Tri godine nakon osvajanja još jednog Oskara za briljantnu priču o Mocartu i Salijeriju Amadeus drugi put je došao na beogradski Fest. Te 1987. godine, dao je ekskuzivan intervju za našu televiziju.  

Miloš Forman je u filmove unosio snažne političke poruke i kritike, izražavajući naklonost prema buntovnim pojedincima i odmetnicima poput onih u filmovima Crni petar, Ljubavi jedne plavuše, Gori moja gospođice.

Pored Oskara i Zlatnih globusa, Miloš Forman je osvojio Zlatnog Berlinskog medveda za film Narod protiv Larija Flinta i Srebrnog za Čoveka na Mesecu, veliku nagradu žirija u Kanu za ostvarenje Skidanje i francusku nagradu Limijer za životno delo.

Među najznačajnijim Formanovim ostvarenjima su i Kosa, Regtajm, Gojine utvare...

Ostavio je dubok trag i na ovim prostorima, kao gost Festa i Kinoteke koja će narednog meseca prirediti veliku retrospektivu filmova koja obuhvata čehoslovačku i američku fazu Formanovog stvaralaštva.