Leskovački muzej i praistorijske pljeskavice

Postavljena je peć za spremanje hrane kakvu su, kako se veruje, jeli naši preci, a koju posetioci mogu da probaju ‒ hleb od žitarica korišćenih u to doba i praistorijske pljeskavice (vegetarijanske pljeskavice od mahunarki ‒ sočiva, boba, graška). O aktuelnim dešavanjima u leskovačkom Narodnom muzeju razgovarali smo sa Suzanom Ranđelović, rukovodiocem osnovne delatnosti Muzeja.

Koliko je Muzej u Leskovcu specifičan i, pošto je kompleksnog tipa, šta sve ulazi u njegov sastav?

‒ Narodni muzej u Leskovcu je osnovan 1948. godine. Sadrži zbirke za arheologiju, etnologiju, istoriju i umetnost, oko kojih su formirana istoimena odeljenja, kao i odeljenja za konzervaciju, dokumentaciju, pedagoško-propagandni rad i stručnu biblioteku. U sklopu muzejske zgrade nalaze se galerija, sala za naučne skupove i stručna biblioteka. Muzej obavlja delatnost na više lokacija, a to su: Narodni muzej Leskovac, Gradska kuća i Spomen-kuća Koste Stamenkovića u Leskovcu, Tekstilni muzej u Strojkovcu i Arheološki lokalitet Caričin grad. Caričin grad je sagrađen u šestom veku i zbog svog istorijskog značaja i važnih ostataka antičke, ranovizantijske civilizacije ‒ urbanizma i arhitekture, predstavlja jednu od najboljih mogućih tačaka razvoja turizma na lokalnom i regionalnom nivou.

Tekstilni muzej u Strojkovcu jedini je muzej takve vrste u Srbiji. Smešten je u vodenici koja je podignuta u drugoj polovini 19. veka. U njoj su 1884. godine preduzimljivi Leskovčani otvorili prvu fabriku gajtana, što se smatra začetkom tekstilne industrije u Srbiji. Muzej je 1980. godine proglašen za kulturno dobro ‒ spomenik kulture.

Kojim eksponatima se Muzej posebno može pohvaliti?

‒ Na više lokaliteta u Maloj Kopašnici istražen je veliki deo nekropola sa 663 groba sa kremacijom i 67 grobova sa inhumacijom, zatim delovi rimskog naselja, rimski put i zanatski centar sa pećima za pečenje keramike. Naselje sa nekropolom datovano je u vreme od drugog do četvrtog veka. Tokom iskopavanja otkriven je veliki broj arheoloških predmeta od zlata, srebra, bronze, gvožđa, keramike, kamena i kosti, koji su polagani u grob kao prilozi.

Arheološki lokalitet Caričin grad poseduje zbirku sa 1.383 inventarisana predmeta pronađena u iskopavanjima od 1947. do 1983. godine. Studijska zbirka „Caričin grad" sadrži 1.967 predmeta. Iz obilja raznovrsnih predmeta od pečene zemlje, metala, stakla, kosti, u stalnoj postavci izloženi su oni najinteresantniji koji prikazuju život u gradu.
U vitrinama postavke moguće je videti raznorodne predmete iz grada, delove carske statue koja je stajala na trgu, žiške, alate, ostatke mozaika iz crkava, novac, kalupe za nakit, poljoprivredni alat, oružje, delove vage, opremu za lov i ribolov ‒ sve ono što je potrebno jednom ovakvom gradu i što čini široku lepezu njegove društvene i ekonomske aktivnosti.

Krunu višedecenijskog rada Muzeja predstavlja stalna postavka „Vremeplov leskovačkog kraja", otvorena u maju 2015. godine. To je prva faza rekonstrukcije stalne postavke iz 1974. godine i prikazuje život stanovnika leskovačkog kraja od neolita do kasnog turskog doba. U dva arhitektonska dela predstavljeno je osam hiljada godina istorije.

Da pomenemo i neke od prioritetnih projekata u kojima učestvuje Muzej, kao i one koji su u planu.

‒ U oktobru se planira otvaranje taktilne izložbe „Dodirni prošlost"', koja je usmerena na prilagođavanje stalne muzejske postavke „Vremeplov leskovačkog kraja" slepim i slabovidim osobama. Taktilna izložba biće sačinjena od 19 replika odabranih eksponata iz bogatih zbirki muzeja u cilju njihovog promovisanja, predstavljanja ljudima sa invaliditetom i održive upotrebe kulturnog nasleđa leskovačkog kraja. Projekat se realizuje u saradnji Okružne organizacije slepih Leskovac i Narodnog muzeja u Leskovcu. Finansira ga Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije.

U oktobru se realizuje i projekat „Povećanje pristupačnosti muzeja" (u okviru Balkanske mreže muzeja za aktivnosti povećanja pristupačnosti muzeja), sa ciljem da se omogući dostupnost kulturnog sadržaja bez barijera.

Projekat predviđa: informativne vodiče na ulaznim vratima muzeja sa senzorom i prilagođavanje sadržaja za sajt muzeja za ljude sa invaliditetom; ostavljanje taktilnih puteva za kretanje slepih i slabovidih osoba; klupe za sedenje u izložbenom prostoru (tako da ljudi sa invaliditetom, njihovi pratioci ili bilo koji posetioci mogu da sednu i da se odmaraju dok slušaju muzejskog vodiča); kupovinu naočara sa lupom za osobe sa oštećenim vidom.

Sledeće godine u planu je rekonstrukcija zgrade Muzeja i krova na „Spomen-kući Koste Stamenkovića". Biblioteka koja se nalazi u potkrovlju, sa knjižnim fondom koji broji 20.000 naslova, ugrožena je usled prokišnjavanja krova. Takođe, oštećene su i sala za naučne skupove i muzejska galerija na spratu. Planira se i druga faza stalne postavke „Srpski Mančester", što podrazumeva adaptaciju, osavremenjivanje i unapređenje postavke. Radom na digitalizaciji, multimedijalnoj prezentaciji muzejskog fonda i artefakata poboljšaće se kvalitet i kvantitet dostupnih fotografija i muzejskih predmeta.

Tu je i projekat „Lapidarijum" ‒ izložba na otvorenom na kojoj će biti izloženi eksponati stari više stotina godina. Muzej planira sanaciju podzemnih prostorija depoa Muzeja, gde vlaga ugrožava kulturno blago leskovačkog kraja od preko 30.000 eksponata. Treba pomenuti i projekat rehabilitacije, konzervacije i restauracije kompleksa Tekstilnog muzeja u Strojkovcu i mogućnost otvaranja „Dečjeg muzeja".