Imaginarno i stvarno: Hamletov dvorac

Tvrđava Eresund je tokom vekova menjala svoj izgled, ime i osnovnu namenu. Današnje ime Kronborg tvrđava je dobila 1585, a osim carinarnice, bila je i kraljevska rezidencija, kasarna, zatvor, muzej. Ipak, ma koliko to zdanje bilo realno, njegovoj slavi doprinele su legenda i umetnost.

Epski junak Holger Danski je jedan od dvanaest vitezova Karla Velikog. Njegovo prebivalište su, prema legendi, mračni, podzemni kazamati dvorca. Ukoliko se Danska nađe u nevolji, on će ustati sa svog mesta pod Helsingerom i braniti je.

Amlet i Ur-Hamlet

Šekspirov „Hamlet" izveden je prvi put 1602, a objavljen 1603. godine. Radnju čuvene drame, Šekspir je postavio upravo u Kronberg, ali mu je promenio ime u Elsinor, prema engleskom nazivu za susedni grad, Helsinger. Šekspir je imao uzor u islandskoj sagi. Priču o Amletu, kraljeviću koji je živeo u 10. veku, zabeležio je, na latinskom jeziku, dva veka kasnije, Sakson Gramatik u svojoj istoriji danskog carstva, kasnije prevedenoj na francuski. Istoričari drame smatraju da je postojao i drugi uzor, danas izgubljena drama tragičara Tomasa Kida Ur-Hamlet (Pra-Hamlet).

Sakson Gramatik je opisao sudbinu danskog princa Hamleta čiji je otac bio žrtva bratoubistva. Stric se oženio udovicom i prigrabio svu vlast za sebe. Ova priča se odigrala na Jilandu, ali ju je Šekspir preselio na Seland, u dvorac Kronborg.

„U plamen sumporni, mukama svojim moram da se vratim..."
Pretpostavlja se da je opis dvorca čijim će odajama lutati duh ubijenog kralja, Šekspir dobio od članova glumačke družine koji su nastupali pred danskim dvorom. „Ko je tamo?" ‒ prva je rečenica u drami koju izgovara Bernardo, na terasi pred tvrđavom, pre nego što će se na sceni pojaviti Duh. Odglumljeno ludilo, duhovi, ubistvo, kuće koje pamte, otrov, izdaja, osveta, i sve to smešteno u stari dvorac ‒ Šekspir je svojom genijalnom dramom, na izvestan način, predstavljao i preteču gotskog romana.

Dvorac, vojna tvrđava, kasarna, zatvor, muzej

Kronborg je 1629. g. stradao u požaru. Ostala je čitava samo kapela u južnom krilu. Dvorac je obnovljen, ali su ga 1658, tokom invazije, Šveđani osvojili i držali dve godine. Posle toga, dvorac je zaštićen visokim bedemima i jakim protivtopovskim bastionima i to je izgled koji je sačuvan i do danas. Kronborg je renesansni dvorac i vojna tvrđava.

Početkom 18. veka, Kronborg je smatran jednim od najsnažnijih utvrđenja u Evropi. Nekoliko decenija bio je kasarna, a od 1739. do 1800. godine služio je kao zatvor kojim je upravljala vojska. Na dvestogodišnjicu Šekspirove smrti, vojnici su u Kronborgu izveli „Hamleta".
Posle temeljne restauracije 1932. godine, čuveni danski dvorac postaje muzej sa dragocenim Trgovačkim i Pomorskim zbirkama. U južnom krilu, iznad kapele, nalazi se plesna dvorana i najveća skandinavska sala za bankete.

Danas se u različitim delovima Kronborga održava letnji festival posvećen Šekspiru i Hamletu. Dvorane, hodnici, vetroviti bastioni, bakarni krovovi zeleni od patine, sale za mačevanje, sada su deo i istorije svetskog pozorišta. U posebnoj prostoriji nalaze se fotografije glumaca koji su igrali Hamleta: Lorens Olivije, Džon Gilgud, Kristofer Plamer, Derek Džekobi, Džud Lo.

Od 2000. godine Kronborg je na Uneskovoj listi svetske baštine. Celokupan utisak koji ostavlja dvorac blisko je povezan sa njegovom arhitekturom i lokacijom, i sve to naglašava simboličku, komercijalnu, stratešku i kulturnu važnost zdanja.