Džingis-kanovo genetičko nasledstvo ima konkurenciju

Milioni muškaraca širom sveta nose genetičko nasledstvo Džingis-kana, možda najplodonosnijeg mongolskog vladara koji je preminuo 1227. godine. Međutim, istraživači su otkrili i deset drugih muškaraca čija je reprodukcija znatno uticala na današnje populacije. Studija britansko-francuskog tima naučnika ukazuje na društveno-političke faktore koji podupiru postojanje te nasledne linije, jedino su još nepoznati identiteti muškaraca koji su ostavili svoj genetički pečat.

Slučaj Džingis-kanovog genetičkog nasleđa je, sticajem okolnosti, veoma čvrst. U naučnom radu objavljenom 2003. godine, koji je vodio Kris Tajler Smit, evolucioni genetičar sa Instituta Sanger u Velikoj Britaniji, otkriveno je da 8% muškaraca u 16 populacija širom Azije i 0,5% muškaraca širom sveta deli gotovo identične sekvence Y hromozoma, karakterističnog za muški pol. Varijacija koja je postojala u njihovom DNK ukazuje na to da je ta nasledna linija nastala pre nekih hiljadu godina u Mongoliji.

Džingis-kan je imao nekoliko žena i brojno potomstvo, ali nasledna linija Y hromozoma prati jednu roditeljsku u mnogo širem porodičnom stablu i da bi ostavila dugotrajno nasledstvo potreban je niz generacija rasprostranjenih na velikom geografskom području. „Mnogo muškaraca je nasumice dobijalo sinove, ali ono što se normalno ne dešava je da ti sinovi imaju visoku genetičku verovatnoću da i njihovi potomci budu muškog pola. Dakle, potreban je efekat pojačanja", ističe Mark Džobling, genetičar sa Univeziteta Lester u Velikoj Britaniji, koji je vodio istraživanje zajedno sa genetičarkom Patrisijom Balareske sa Univerziteta Pol Sabatje u Francuskoj.

Uspostavljanje tako uspešnih linija nasleđivanja često zavisi od društvenih sistema koji omogućavaju moćnim muškarcima da postanu očevi sa velikim brojem žena.

Pored Džingis-kana i njegovih muških potomaka, istraživači su ranije identifikovali osnivače druge dve veoma uspešne nasledne linije Y hromozoma: jedna je započela u Kini sa Đokangom, vladarom dinastije Ming, koji je preminuo 1582. godine (njegovu naslednu liniju proširila je aristokratija dinastije Ćing, 1644‒1911); druga pripada najvažnijoj porodici srednjovekovne Irske, dinastiji OʼNil. Njihov autoritarni, galski društveni poredak razlikovao se od ostatka Evrope tog perioda kao organizovan farmerski i visokopatrijarhalan. Smatra se da su te sociokulturne prilike ostavile traga na biološkom nasleđu.

Džoblingov tim je sistematično tragao za genetičkim osnivačima tih linija analizirajući Y hromozome više od 5.000 muškaraca iz 127 populacija širom Azije. Fokusirali su se na taj region zbog brojnih dostupnih podataka i dokaza koji su već postojali o takvim naslednim linijama. Kako bi utvrdili period kada je osnivač nasledne linije živeo, istraživači su koristili razlike u DNK zajedničkih sekvenci, koje su se, usled slučajnih mutacija, vremenom akumulirale. Utvrdili su geografsko poreklo naslednih linija pretpostavljajući da su muškarci-osnivači živeli na područjima gde su njihovi genotipovi bili preovlađujući i raznoliki. Prema rezultatima, Džingis-kanova loza se ponovno isticala, kao i Đokangova, navedeno je u radu objavljenom u časopisu „European Journal of Human Geneticsˮ. Ostalih devet loza nastalo je širom Azije, od Srednjeg istoka do jugoistočne Azije, i datiraju između 2100. g. pre nove ere i 700. g. nove ere. Džobling upozorava na moguća velika odstupanja u datumima, ali napominje da su za nasledne linije pripisane Džingis-kanu i Đokangu datumi veoma blizu prethodnim studijama.

Osnivači nasledne linije živeli su između 2100. g. i 300. g. pre nove ere, kako u naseljenim poljoprivrednim zajednicama tako i u nomadskim kulturama na Srednjem istoku, u Indiji, jugoistočnoj i centralnoj Aziji. Datumi se, takođe, podudaraju sa pojavom hijerarhije u zajednicama u Aziji u bronzanom dobu. Sve tri nasledne linije koje datiraju iz novijeg doba povezane su sa nomadskim grupama u severoistočnoj Kini i Mongoliji, uključujući linije povezane sa Džingis-kanom i Đokangom, i trećom linijom koja datira oko 850. godine nove ere. Sve tri su se širile prema zapadu, verovatno trgovačkim Putem svile.

Istoričari su dokumentovali postojanje brojnih organizovanih društava unutar Azije između 200. g. p. n. e. i 18. veka, poput dinastije Ćing. Džobling navodi da su te civilizacije mogle da rađaju dominantne muške nasledne linije pošto su se sinovi veoma plodnih predaka preselili na druge geografske položaje, gde su, zauzvrat, postali očevi genetički snažnom potomstvu.

Naučnici su dodatno identifikovali nekoliko kandidata za nasledne linije koje datiraju do 850. g. nove ere, ali potrebno je još istraživanja. Pronalazak DNK takvog kandidata ili nekog davno umrlog potomka predstavljao bi konačan dokaz. „Potraga za tim vezama fascinira. U toku istraživanja vodili smo se indirektnim povezivanjem činjenica i to može da se uradi sa svakom od tih naslednih linija", kaže Tajler Smit i dodaje da se nadaju da će u jednom trenutku neko otkriti gde se nalazi grob Džingis-kana.