Žene i mediji, 1. deo

U Republici Srbiji nema sistematizovanih zvaničnih podataka o broju sredstava javnog informisanja i njihovih udruženja, kao ni o rodno osetljivom izveštavanju. Ova oblast nije dosad sistematski istraživana iz rodne perspektive, iako postoje pojedina validna istraživanja.

Jedno od nedavnih istraživanja Instituta za sociološka istraživanja „Građanke i građani Srbije o rodnoj ravnopravnosti" (2011), urađeno na zahtev Uprave za rodnu ravnopravnost, pokazuje ogroman uticaj medija na informisanost građanki i građana, kao i na formiranje njihovih stavova i vrednosti.

Istraživanja

Ovo istraživanje obezbedilo je empirijske podatke o javnom mnjenju Srbije, o raznim pitanjima, pa i o medijima. Većina ispitanika se oslanja na medije kao izvor informacija o rodnoj ravnopravnosti.

Medijski sadržaj koji su ispitanici pratili tokom poslednjih godina, a odnosi na pitanja rodne ravnopravnosti, uglavnom obuhvata nasilje u porodici (62%), trgovinu ljudima (46%), diskriminaciju osoba sa invaliditetom (32%).

Manjina je rekla da prati sadržaj koji se odnosi na neka posebna pitanja o rodnoj ravnopravnosti (u ekonomiji), o organizacijama koje se bave pitanjima rodne ravnopravnosti ili sadržaj o zastupljenosti žena u medijima. Ispitanici oba pola imaju slično iskustvo.

Polovina ispitanika se ne seća nijednog takvog programa. Ostali su naveli TV serije i filmove (18% žena i 15% muškaraca), zabavne programe, uključujući rijaliti programe (17% žena i 14% muškaraca). Od ostalih programa naveli su vesti (9% žena i 7% muškarca), a 5% žena i muškaraca setilo se reklame koja prikazuje žene na ponižavajući i stereotipan način.

Ustav Republike Srbije iz 2006. godine, kao i pozitivni propisi, sankcionišu diskriminaciju i prema polu, ali zakoni koji regulišu rad sredstava javnog informisanja ne obavezuju ih na neseksističko izveštavanje i na balansirano predstavljanje muškaraca i žena, niti propisuju podjednako učešće muškaraca i žena u uređivačkoj politici.

Profesionalne smernice

U dva najveća profesionalna udruženja novinara osnovane su ženske sekcije, uvode se profesionalne smernice i usvajaju dobrovoljni kodeksi ponašanja, podstiče neseksističko predstavljanje rodova i pokreću inicijative za upotrebu rodno senzitivnog jezika.

Generalno, žene su najčešće ili odsutne ili prikazane na stereotipan način u javnosti. Osim što se pojavljuju u ograničenom broju uloga, često nisu uopšte deo informativnog sadržaja, a kada su prisutne, onda se čine jezički nevidljivim, upotrebom muškog roda za zanimanja i funkcije koje obavljaju.

Značajno su manje predstavljene u vestima, ređe intervjuisane i pitane za mišljenje nego muškarci. Javna glasila u Republici Srbiji veoma retko ukazuju na veliki i značajan doprinos žena društvenom i ekonomskom razvoju.

U poplavi komercijalnih javnih glasila, koji se vode senzacionalizmom, žene su uglavnom prikazane kao objekti želje ili objekti za gledanje. Nasilni, ponižavajući ili pornografski proizvodi javnih glasila imaju veoma negativan uticaj na žene i njihovo učešće u društvu.

Prikazi kojima se ojačavaju tradicionalne ženske uloge takođe su vrlo ograničavajući.
Takozvani „ženski mediji" bave se ili problemima fizičkog izgleda žena, ili stereotipnim sadržajima „za domaćice".

Neke kategorije žena izostavljene su iz sredstava javnog informisanja (na primer: starije žene, pripadnice manjinskih, nacionalnih i verskih grupa, žene drugačije seksualne orijentacije, žene sa invaliditetom, seoske žene).

Budući da javna glasila imaju odlučujući uticaj na formiranje javnog mnjenja i da se preko njih reflektuje slika o ženama, odnosno slika koju o rodnim ulogama imaju i žene i muškarci, veoma je važno da se žene i njihove aktivnosti i potrebe prikazuju na ozbiljan i adekvatan način. Potrebno je stoga ohrabriti pozitivne tendencije kod onih sredstava javnog informisanja koji se razvijaju u pravcu rodne senzitivnosti, kao i pozitivne promene u zakonodavstvu i prihvatanju etičkih kodeksa u svim novinarskim udruženjima.

Afirmacija rodno senzitivnog delovanja u javnim glasilima jeste način da se pristupi promenama javne svesti i da se javno zastupa ravnopravnost polova kao faktor bitan za demokratske odnose u društvu i za korišćenje ženskih potencijala u razvojnoj politici. Ovo treba da utiče na napuštanje tradicionalističkih obrazaca, po kojima je ženi mesto u kući, ili se tretira kao muški objekat.

Prema istraživanjima javnog mnjenja Srbije o rodnoj ravnopravnosti (Građani i građanke Srbije o rodnoj ravnopravnosti) , mediji su ključni za sve informacije do kojih se dolazi. Mediji imaju ogroman potencijal da unaprede položaj žena u društvu i porodici kroz prikazivanje žena i muškaraca na nestereotipan način, kroz različitosti i na balansiran način, poštujući njihov dignitet i njihove ljudske vrednosti.